این عید با آمدن اسلام و زدودن خرافات از چهره آن مورد موافقت و تایید ضمنی اسلام قرار گرفت، در روایات نیز آمده است كه روزی برای حضرت علی (ع) هدیه نوروزی آوردند، فرمودند: این چیست؟ گفتند: ای امیرالمومنین، امروز نوروز است. حضرت فرمودند: هر روز را برای ما نوروز قرار بدهید.

امام صادق (ع) در باره این عید فرموده اند: ... و هیچ نوروزی نیست كه ما در آن متوقع گشایش و فرجی نباشیم، زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ما است.

محمد حسین كاشف الغطاء نیز در جواب این سوال كه اعتقاد شیعه و روش شما در باره روز اول سال (نوروز) چیست، چنین نوشت: نوروز مقتضای جهان است در بشر و حیوان و جماد، بلكه در آسمان و زمین و هوا و فضا و بر این اساس روایاتی از اهل بیت (ع) در باره نوروز به ما رسیده كه عید گرفتن را تایید و نیز به نماز، ذكر و عبادت سفارش كرده اند.

اما نكات ظریفی در دعای تحویل سال نهفته است كه در این مجال اندك به برخی راز و رمزهای آن اشاره می كنیم، باشد تا با حضور قلبی عمیق تر روزهای اول سال نو را بگذرانیم.

** نكته اول: تعریف و حالات قلب

واژه قلب، 132 مرتبه در قرآن آمده است و در دو معنی استعمال می شود: اول عضوی كه در سمت چپ بدن قرار گرفته و خون را تصفیه و به همه بدن پمپاژ می كند و دوم روح و نفس كه هدایت كننده همه اعضا و جوارح بدن است. قلبی كه در دعای سال تحویل آمده از نوع دوم، است كه دارای حالات مختلف بد و خوب است.

در مورد حالات خوب قلب سلیم و پاك، حضرت علی (ع) می فرمایند: خداوند وقتی نسبت به بنده ای اراده خیر كند، قلب سلیم روزی او می گرداند.

قلب مطمئنه و قلب نورانی از دیگر حالات خوب قلب است كه در رابطه با قلب مطمئنه قرآن می فرماید: همانا با یاد خداوند، دل ها آرام می گیرد. و در مورد قلب نورانی نیز از رسول خدا (ص ) در مورد شرح صدر سوال شد كه چیست، فرمودند: نوری است كه خداوند در قلب مومن قرار می دهد و به وسیله آن سینه اش وسعت می یابد.

اما در رابطه با حالات بد قلب نیز به قساوت قلب اشاره شده كه این حالت همراه با بی تفاوتی نسبت به احكام خداوند به وجود می آید و قرآن می فرماید: دل هاشان را سخت گردانیدیم.

كور شدن قلب از دیگر حالات بد قلب است كه در قرآن می خوانیم: بدترین كوری، كوری قلب است. و در انحراف قلب آمده است: باز چون از حق روی گردانیدند، خدا هم دل های بی نورشان را از سعادت و اقبال بگردانید. و در مریض شدن قلب در این كتاب آسمانی آمده است: دل های آنها (منافقین) بیمار است.

عوامل بسیاری در به وجود آمدن حالات بد و منفی در قلب تاثیرگذار است كه از جمله آنها گناه است، در روایتی از پیامبر اكرم (ص) در این باره آمده است كه ایشان فرمودند: گناه بر روی گناه، قلب انسان را می میراند.

دلبستگی به دنیا از دیگر عوامل ایجاد حالات بد در قلب است كه حضرت علی (ع) می فرمایند: دنیا قلب او را میرانده است. و امام صادق (ع) نیز قلب سالم را قلبی می دانند كه از دنیا دوستی سالم باشد.

پرخوری را می توان از دیگر عوامل بروز حالات بد در قلب دانست. پیامبر مكرم اسلام (ص) در این باره فرمودند: با خوردن آب و غذای فراوان دل را نمیرانید، چون دل مانند كشتزار است كه اگر آب فراوان به آن داده شود می میرد.

عواملی نیز در به وجود آمدن حالات خوب در قلب وجود دارد كه از جمله آنها توبه از گناه است. حضرت علی (ع) در این مورد می فرمایند: توبه دلها را پاكیزه می كند و گناه را می شوید. انجام عبادت از قبیل نماز و روزه، یاد مرگ، قرآن خواندن، یاد خدا، شنیدن موعظه، كم خوری، هم نشینی با اهل معرفت و هم نشینی با عاقلان از دیگر عوامل تاثیرگذار در ایجاد حالات خوب در قلب است كه می توان با اندكی تلاش و كوشش همه این صفات را در خود شكوفا كرد.

نكته دوم: چرا باید هنگام تحویل سال دعا كنیم؟

از آنجا كه با سپری شدن زمستان و ورود فصل بهار، طبیعت از حالت مردگی بیرون آمده و به سمت سرسبزی پیش می رود، ما هم باید از حالت مردگی بیرون بیاییم و از خدا بخواهیم كه حال ما را بهترین حالات قرار بدهد.

نكته سوم: بهترین حال كدام است؟

صلاح و فساد انسان بستگی به قلب او دارد، اگر قلب و تمام وجود انسان متوجه خدا باشد، این بهترین حال برای او است كه در این صورت می گویند قلبش زنده است.

از جمله نشانه های زنده بودن قلب یك انسان آن است كه رحم او زیاد بوده و به فكر دیگران است. از این رو اگر انسانی را گرفتار مشكلی مشاهده كرد، بی تفاوت از كنار آن نمی گذرد، بلكه در حد توان برای رفع آن كوشش می كند.

اشك چشم او زیاد است. به عنوان مثال با شنیدن مصایب اهل بیت (ع) اشك او سرازیر می شود و از شب اول قبر می ترسد. از این رو تلاش می كند خود را آماده كند.

نكته چهارم: وظیفه ما هنگام تحویل سال و آداب عید

در ایام عید وظایفی داریم كه رعایت آنها سبب رشد و تعالی ما می شود كه در اینجا به برخی از آن وظایف اشاره می كنیم:

- خواندن نیایش تحویل سال. با نو شدن طبیعت، از صمیم دل این ندا را برآوریم كه: یا مقلب القلوب و الابصار یا مدبر اللیل و النهار یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال، ای قلب كننده قلب ها و چشم ها. ای تدبیركننده شب و روز، ای متحول كننده حالات، حال ما را به بهترین حالات متحول كن.

- گشایش در زندگی خانواده. برخی سخنان اهل بیت (ع)، سرپرست خانواده را به سخاوت و گشایش در زندگی در ایام عید فرا خوانده تا خاطره ای شیرین و به یاد ماندنی برای اهل خانه به جای ماند و حالت جشن و شادی پیدا كند.

- روزه گرفتن و برپایی نماز. امام جعفر صادق (ع) فرمودند: چه خوب است كه در این روز روزه دار باشیم.

- درس عبرت گرفتن. توجه كنیم كه وارد بهار شده ایم و باید از این دگرگونی طبیعت درس عبرت بگیریم.

- دید و بازدید. از دیگر آداب عید نوروز، دیدار برادران و خواهران مسلمان و آگاهی از شادی ها و اندوه های آنان است. یكی از معصومین (ع) در این باره می فرماید: این روز نوروز است كه مردم در آن اجتماع دارند و همدیگر را ملاقات می كنند.

- بررسی اعمال گذشته. بررسی كنیم كه یك سال را چگونه سپری كردیم و محاسبه ای كنیم كه چه قدر گناه كرده ایم، اگر اوصاف زشتی در ما هست، در رفع آنها بكوشیم و اگر كارهای خیری كرده ایم، كوشش كنیم كه در آینده مداومت داشته باشد.

- كینه ها را از دل بركنیم. با آمدن بهار، باغ دلمان را پر شكوفه كنیم و همراه با باران بهاری زنگار كینه های گذشته را از دل بركنیم و سعی كنیم این قدرت روحی را در برابر افرادی كه با آنها دشمنی داریم، بیشتر كنیم و محبت آنها را در قلب خود ایجاد كنیم، اگر چه ممكن است آنها به ما بدی كرده باشند.

- با كسانی كه كدورت داریم آشتی كنیم. مومن باید سعی كند جلوی كدورت ها را بگیرد و این ایام فرصت خوبی برای زدودن كدورت هاست، از این رو آشتی با دیگران، خدا را خشنود و پشت شیطان را به خاك مالیده و بندگان خدا را خوشحال می كند.

فراهنگ 1883